Enlem Nedir, Özellikleri Nelerdir?

Enlem nedir, coğrafya biliminde çok sorulan sorulardan biridir. En basit tanımı ile kısaca enlem; gündelik hayatta kullandığımız navigasyon sistemlerinin çalışmasının temelindeki bilgi kaynağıdır. Navigasyonlar bir yeri sokak mahalle olarak tarif etseler de aslında arka planda sadece rakamlar vardır.

Enlem Nedir?

Dünyada herhangi bir yerin Ekvator’a uzaklığının açısal değerine enlem denir. Enlem ile ilgili sorularda genelde “enlem nedir, boylam nedir” şeklinde boylamın tamını da sorulduğundan onu da belirtelim. Başlangıç meridyeninin doğusundaki veya batısındaki herhangi bir noktanın açısal mesafesine boylam denir.

Enlem derece (º), dakika (‘) ve saniye (“) değerleri ve sembolleri ile ifade edilir. Örneğin Erzurum ili şehir merkezinde yer alan Çifte Minareli Medrese’nin enlem değeri, 39° 54’ 20” kuzeydir. Aşağıdaki görselde dünyanın ortasından geçen çizgiye Ekvator adı verilir. Ekvator’un üstünde ve altında bulunan yatay çizgiler ise enlemleri ifade etmektedir. Ekvator çizgisinin üstünde yer alanlara Kuzey Enlemleri, altında kalanlara ise Güney Enlemleri adı verilir.

Alçak enlemler; Ekvator ile (0º) dönenceler (23º 27′) arasında kalan enlemlerdir. Orta enlemler; dönenceler ile kutup daireleri (66º 33′) arasında kalan enlemlerdir. Yüksek enlemler; kutup daireleri ile kutup noktaları (90º) arasında kalan enlemlere denir. Özel enlemler; Ekvator, dönenceler, kutup daireleri ve kutup noktalarıdır.

Enlem konusu 6.sınıf ve 9.sınıf coğrafya derslerinin temel konularından birisidir. Bu nedenle de başta eodev olmak üzere bir çok ödev sitesinin coğrafya bilimi kısmında enlem konusuna yer verilmektedir. 

Enlemin Özellikleri Nelerdir?

Enlem veya paralel olarak adlandırılan açısal değerlerin bir çok özelliği vardır. Aşağıda enlemin en önemli özellikleri maddeler halinde belirtilmiştir.

• Toplam 180 adet enlem (paralel) vardır. Bu enlemlerin yarısı güneyde (90 adet), diğer yarısı ise (90 adet) kuzeyde yer alır.
• Ekvator’un enlem derecesi 0 (Sıfır)’dır.
• Kuzey Kutup noktası 90 derece kuzey paralelidir.
• Güney Kutup noktası 90 derece güney paralelidir.
• Kuzey kutup dairesi 66 derece kuzey paralelidir.
• Güney kutup dairesi 66 derece güney paralelidir.
• Paralel aralıkları bir enlem derecesidir.
• Enlem daireleri arasındaki uzaklık 111 km’dir ve tüm enlem dairesi arası mesafeler eşittir.
• Paraleller hiçbir zaman birbirlerini kesmez, üst üste gelmez veya birbirlerine daha yakın ya da uzak olmaz, her zaman eşit aralıklarda mesafede bulunurlar.
• Ekvator tek ve ortadaki özel enlemdir. Onun dışında her çaptaki enlemlerden biri kuzey yarımküre, diğeri güney yarımküre olmak üzere ikişer tane vardır.
• Dünya’nın elips yapısı nedeniyle enlemlerin çevre uzunlukları kutuplardan uzaklaştıkça kısalır.
• Dünya’nın ortasındaki enleme Ekvator denilir. Ekvator, Dünyayı Kuzey ve Güney Yarım Küre olarak iki eşit parçaya ayırır.

Enlem etkileri nelerdir, Enlem neleri etkiler? 

Enlem nedir sorusunu cevapladıktan sonra bakmamız gereken en önemli konulardan birisi de enlemin etkileri nelerdir, yani enlem neleri etkiler konusudur. Şimdi enlem tarafından etkilenen durumlara örnek verelim:

• Güneş ışınlarının geliş açısı,
• Sıcaklık dağılışları,
• İklim ve toprak tipleri,
• Bitki türleri,
• Tarım ürünleri,
• Denizlerin tuzluluk oranları.

Enlemler ayrıca, tarım, kalıcı kar, orman ve yerleşme sınırını da belirler. Ayrıca bakınız:

• Paralel Nedir? Paralellerin Özellikleri Nelerdir? 180 Paralel
• Ülkelerin Konumları ve Etkileri
• Türkiye’nin Matematik Konumu ve Etkileri

Herhangi bir yerin enlem değerlerini Google Haritalar sistemini kullanarak bulabilirsiniz.

Paralel Nedir?

Paralel nedir?: Ekvator’a paralel olarak doğu-batı doğrultusunda birer derece aralıklarla çizildiği varsayılan çemberlere paralel denir. Kutup noktalarına eşit uzaklıkta bulunan noktaları birleştiren ve Dünya’yı iki eşit parçaya böldüğü varsayılan hayali çembere ise Ekvator denir. Dünya’nın, Ekvator çizgisinin kuzeyinde kalan bölümüne Kuzey Yarım Küre, güneyinde kalan bölümüne de Güney Yarım Küre adı verilir. Enlem dairesi, belirli bir enlemdeki tüm noktaları birleştiren soyut doğu-batı dairesine verilen isimdir. Bu daire üzerindeki konum, daire üzerindeki boylamın bilinmesi ile bulunabilir. Enlem dairelerine genellikle “paraleller” denilmektedir. Türkiye 36º ila 42º Kuzey Paralelleri arasında yer alır.

Dünya üzerinde ekvatora paralel olacak şekilde çizilen çemberlere “enlem çemberleri” ya da “paraleller” denir. Dünya’nın kutuplarından geçen düzlemlerin yer yuvarlağı ile ara kesitleri ise “meridyenler” ya da “boylam çemberleri” olarak adlandırılır. Yerküre üzerindeki coğrafi yerlerin konumlarını belirtmek için de bir küresel kon düzeneği kurulabilir. Coğrafi kon düzeneği bu amaçla kullanılan bir düzenektir.

Paralel ve Enlem Arasındaki Fark Nedir?

Enlem bir koordinat sistemi değeridir. Yani bir noktanın ekvatora olan uzaklığının açı değeridir. Paralel ise varsayımsal çizgilerin her birine verilen isimdir. Paraleller kuzey ve güney yarım kürede, enlem değerleri aynı olan, dünya yüzeyinindeki noktalardan oluşurlar. Buradan da anlaşılacağı üzere enlem ile paralel aynı manaya gelmiyor. Yani enlem ve paralel aynı şey değildir. Enlem matematiksel bir değerdir oysa paralel varsayımsal bir çizgidir.

Paralel Nedir: Paralellerin Özellikleri

• Birer derece aralıklarla çizilen ardışık iki paralel arasında yaklaşık 111 km mesafe bulunur.
• Ekvator’un kuzeyinde 90, güneyinde 90 olmak üzere toplam 180 paralel dairesi olduğu kabul edilir.
• En büyük paralel dairesi Ekvator’dur (40.076 km).
• Paraleller birbirleri ile kesişmez.
• Ekvator’dan kutuplara gidildikçe paralellerin boyları kısalır ancak dereceleri büyür. Kutuplarda paraleller nokta hâlini alır.
• Paralellerin başlangıç noktası (0°) Ekvator’dur.

Paralel Nedir Sorusuna Farklı Bir Kaynaktan Cevap

Dünya kendi ekseni etrafında 24 saatte bir döndüğü için, Dünya yüzeyindeki her noktanın bu zaman diliminde bir daire çizeceği bellidir. Sadece kutuplar yerinde kalır. Dünya’nın kutuplara daha yakın olan noktalarının daha küçük daireler, Dünya merkezinde olan noktaların da daha büyük daireler yapar. Tüm bu hayali daireler paraleldir ve onlara paraleller denir. Dünya’nın küre olduğunu biliyoruz ve bu yüzden Dünya’nın ortasından geçen paralel en büyüktür ve ona Ekvator denir. Ekvator Dünya’yı ikiye bölüyor: kuzey ve güney. Ekvator’dan kuzey ve güney kutup noktalarına ilerlerken paraleller giderek küçülür.

Daire olan her Paralel 360°dir. Dünya’da sonsuz sayıda nokta bulunduğu için, sonsuz sayıda paralel de vardır. Böylece, Dünya’nın dönüşü sırasında çok sayıda daireler oluşur. Bu yüzden birbirinden birer derece uzak olanların alınması kararlaştırılmıştır. Bu şekilde, Dünya’da 180 paralel vardır, çünkü Kuzey kutup ile Güney kutup arasındaki mesafe yarım dairedir ve 180°si vardır. Derecenin, daireyi ölçmek için kullanıldığını ve onun 360. kısmını temsil ettiğini bilyorsun. Dünya’da, Ekvatorun kuzeyinde, 0° den 90°ye kadar belirlenen, 90 paralel vardır. Güneyde de bir o kadar, yani toplam 180 paralel vardır. Paralel nedir konusunu daha iyi kavramak için bu makaleleri de okumanızı tavsiye ederiz:

Enlem ve Boylam Koordinatlarının Tespiti Nasıl Yapılır ?

1. https://www.google.com/maps internet adresi üzerinde hizmet vermekte olan programda okulunuzun bulunuz.
   

   

2. İmleci okulunuzun üzerine getirip farenin sağ  tuşunu bir kez tıkladığınızda açılan pencereden “Burada ne var ? ” seçeneğini seçiniz.
   

   

3. Okulunuzun üzerinde aşağıdaki resimde görüldüğü gibi “ Yeşil Ok ” simgesi gözükecektir.
   

   

4. Yeşil Ok işaretine farenin sol tuşu ile bir kez tıkladığımızda aşağıdaki şekildeki gibi bir pencere açılacaktır.
   

   

5. Okulun “Kuzey Enlemi” ve “Doğu Boylamı” koordinatları kırmızı ok işareti ile gösterilen alanlarda belirtilmektedir.
   

   

   
   Örnek olarak bu okulun Kuzey Enlemi= 39°57’49.89”

Enlem Dereceleri İle Sıcaklık İlişkisi

Yeryüzünde enlem derecesi yükseldikçe yani ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe yıllık ortalama sıcaklık dereceleri düşer. Bunun sebebi enlem dereceleri yükseldikçe güneş ışınlarının geliş açısının daralmasıdır.

Atmosfere dik gelen ışınlar dünyaya ulaşıncaya kadar % 22 kayba uğrarken 5o açı ile gelenlerin kat ettiği yol diğerlerine oranla 11 kat artar ve kayıp oranı % 99’a ulaşır. Neticede ekvator çevresi çok sıcak, kutuplar ise çok soğuk olmaktadır.

• Enlem Nedir? Enlemlerin Özellikleri Nelerdir?
• Türkiye’nin Coğrafi Konumu – Matematik Konum ve Özel Konum
• Türkiye’nin Matematik Konumu ve Etkileri

Video İçerik:

Ayrıca bakınız: Vikipedi Vikisözlük Enlem (paralel) konusunda sizin de eklemek istediğiniz bilgiler var ise lütfen yorum kısmını kullanarak veya twitter bağlantısı üzerinden bizimle paylaşınız. (Twitter: https://twitter.com/hashtag/enlemnedir)